Ahmet Arda Ersöz: Çanakkale Boğazındaki Batıklar-3
Mariotte Denizaltısı
Mariotte, Fransız Deniz Kuvvetleri'nde görev yapan aynı adlı sınıfın tek denizaltısıydı. 31 Aralık 1906'da sipariş edilen denizaltı, 30 Mart 1908'de kızağa konuldu, 2 Şubat 1911'de suya indirildi ve 5 Şubat 1913'te görevlendirildi. I. Dünya Savaşı sırasında faaliyet gösteren Mariotte, 26 Temmuz 1915'te Çanakkale Boğazı'nda batırıldı.[2]. Batığı Alçıtepe karşısındadır.
Su altında 545 t su yüzeyinde, 664 t su altında. Uzunluk 6.475 m, 43 m genişlik, 382 m su yüzeyinde, 725m derinlik. 2x700ps, 2x500ps. İtme gücü 2 tane pervane şaftı, 2 tane dizel şaftı, 2 tane elektrik motoru. 142 knot su yüzeyinde, 117 knot su altında. 1.658 nmi 10 knotluk bir menzili, 143 nmi 5 knot su altıda hızı vardır. 35m test derinliği 32 subay ve er. 4 adet 450mm (17,7 in) torpido tüpü, 2x Drzewiecki bırakma bölmesi, 8 torpido.
Carthage Gemisi
Çanakkale Savaşı sırasında batırılan Fransız gemisi Carthage’nin enkazını belgesel yapımcısı Savaş Karakaş ve ekibi buldu.
Çanakkale Deniz Savaşı sırasında Fransız kuvvetlerine asker ve cephane getirdiği sırada Alman denizaltısı tarafından batırılan Carthage, Seddül-Bahir açıklarında bulundu.
85 metre derinlikte 97 yıldır unutulan Fransız transatlantiği, Koç ve Ayhan Şahenk vakıflarının desteğiyle Çanakkale açıklarındaki tüm batıkları araştıran belgesel yapımcısı Savaş Karakaş ve ekibi buldu.
Buharlı bir yolcu gemisi olmasına rağmen Çanakkale’yi geçmek isteyen Fransa donanmasına cephane ve takviye kuvvet getiren Carthage, 4 Temmuz günü 1915 günü Alman Binbaşı Otto Hersing komutasındaki Alman U21 denizaltısı tarafından Seddülbahir’de batırılmıştı. Tek torpidoyla vurulan 122 metre uzunluğundaki Carthage, 3 dakikada sulara gömülürken üzerinden geçen 97 yıl boyunca unutulmuştu.
1915’te geminin batması Fransız basınında büyük yankı uyandırırken L’Illustration adlı dergi kartpostallarla olayı duyurmuştu. 85 metre derinlikte yattığı için şimdiye dek bulunamayan ve üzerinde araştırma yapılamayan gemide 6 Fransız askeri de hayatını kaybetmişti.
Kaynaklarda adı geçmesine rağmen yeri tam olarak tespit edilemeyen batık için belgesel yapımcısı Savaş Karakaş ile deniz araştırmacısı Selçuk kolay harekete geçti. Çanakkale Savaşları’nda batan tüm gemileri Koç ve Ayhan Şahenk vakıflarının desteğiyle araştıran ekip yan taramalı sonar cihazı ile Carthage’ın yerini tespit etti. Çok derinde olduğu için ölümcül riskler taşıyan dalış için helyum, nitrojen ve oksijenden oluşan özel bir karışım (Trimix) kullanan 4 kişilik dalgıç ekibi, transatlantiği 97 yıl sonra ziyaret eden ilk kişiler oldu.
Milliyet'in haberine göre; Carthage görüntülenirken dünyanın en büyük deniz savaşının yaşandığı Çanakkale’nin önemi bir kez daha ortaya çıktı. Belgesel yapımcısı Savaş Karakaş, “Derinlik, güçlü akıntılar ve yoğun gemi trafiği Ege Denizi’ndeki karanlık mezarında uyuyan Carthage’ı en korkusuz batık avcılarından bile korumuştu. Batık avcılarının parçalamaya bile cesaret edemediği gemi 97 yıldır Seddülbahir açıklarında yatıyor. Carthage, Çanakkale’nin tarihini zenginleştirirken derinlerde unuttuğumuz kahramanlıklarımızı da hatırlatıyor” dedi.
1910’da yapılan Carthage döneminin en iyi ve modern transatlantiğiydi. 470 yolcu kapasiteli gemi, Ocak 1912’de Marsilya ve Tunus arasında giderken Osmanlı İmparatorluğu ile savaşan İtalya’nın Agordat kruvazörü tarafından esir alındı. Trablusgarp Savaşı’nda Osmanlı’nın karşısında savaşan İtalya gemiyi, Libya’daki Türk kuvvetlerine yardım götürmekle suçlamıştı. Bu olaydan sonra İtalya-Fransa ilişkileri gerilirken, Carthage yardım etmekle suçlandığı ülkenin kıyılarında batırıldı.
3-HMS Lundy Mayın Tarama Gemisi
28-30 Metrede Çanakkale Derinliklerinde 1.Dünya Savaşında batan Lundy Savaş Gemisi Batık Dalışı için tecrübeli dalıcılar tarafından ziyaret edilmektedir . 1908 Yılı Yapımı olan gemi 188 Tonluk Troll gemisi olarak yapılmış. 1.Dünya savaşı esnasında İngilizler Gemiye el koyarak savaşa yollamışlar ve savaşta Mayın tarama gemisi olarak İngiliz Hükümeti adına görev almıştır .16 Ağustos 1915 te battığı söylenmektedir .Geminin batış şekli tam bilinmiyor.Bazı kaynaklara göre İngilizler Çanakkale Boğazını geçemeyeceklerini anlayınca batırmış olabilecekleri denmekte .Başka bir kaynağa göre de , çarpışma esnasında mayına çarptığı ve battığı söylenmektedir . Lundy Mayın Tarama Savaş Gemisi Batığı Büyük Kemikli ile Küçük Kemikli arasında Suvlakörfezindedir .Canlılık oranı yüksek olan batıkta , Renkli Süngerler , orfoz , Miğri , Gelincik , Karagöz , İstakoz , Böcek , Deniz Tavşanları ve Mürenlerle karşılaşabiliyoruz.
4-HMS Louis (1913)
Laforey sınıfı, önceki Acasta sınıfının geliştirilmiş ve daha hızlı versiyonlarıydı. 965–1.010 uzun tonu (980–1.026 ton) yerinden ettiler. Gemilerin toplam uzunluğu 268 fit 10 inç (81,9 m), genişliği 27 fit 8 inç (8,4 m) ve su çekimi 10 fit 6 inç (3,2 m) idi. Louis, dört Civanperçemi kazanı tarafından sağlanan buharı kullanan, her biri bir pervane şaftını çalıştıran iki Brown-Curtis doğrudan tahrikli buhar türbini tarafından çalıştırılıyordu.[2] Türbinler toplam 24.500 şaft beygir gücü (18.300 kW) geliştirdi ve maksimum 29 deniz mili (54 km/sa; 33 mil/sa) hız verdi. Gemiler maksimum 280 uzun ton (280 ton) akaryakıt taşıdı ve bu da onlara 15 deniz milinde (28 km / sa; 17 mil / sa) 1.750 deniz mili (3.240 km; 2.010 mil) menzil sağladı. Gemilerin toplamı 74 subay ve tayfadan oluşuyordu.
Gemiler, üç adet tek QF 4 inç (102 mm) Mark IV topu ve iki adet QF 1,5 librelik (37 mm) uçaksavar topuyla silahlandırıldı. Bu ikinci topların yerini daha sonra bir çift QF 2 librelik (40 mm) "ponponlu" uçaksavar silahı aldı. Gemilere ayrıca 21 inçlik (533 mm) torpidolar için iki adet su üstü ikiz yuva takıldı. Dört Vickers Elia Mk IV mayını taşıyabilecek raylarla donatıldılar, ancak bu raylar hiç kullanılmadı.
Tılsım olarak tahsis edilen gemi, suya indirilmeden önce 30 Eylül 1913'te Louis olarak yeniden adlandırıldı. Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan (Yard No: 491) tarafından inşa edilen ve 30 Aralık 1913'te denize indirilen gemi, 31 Ekim 1915'te Çanakkale Savaşı sırasında Suvla Körfezi'nde enkaza döndü. Enkaz Osmanlı kıyı topçuları tarafından imha edildi.
5- Üsküdar Vapur faciası
Üsküdar vapuru faciası ya da Körfez Faciası, 1 Mart 1958 tarihinde Türkiye Denizcilik İşletmeleri'nin Üsküdar adlı şehir hatları vapurunun İzmit Körfezi'nde çıkan fırtına nedeniyle alabora olduktan sonra battığı faciadır. Faciada resmî rakamlara göre 392 kişinin yaşamını yitirdi. Üsküdar vapuru faciâsı, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bugüne kadar meydana gelen en ölümlü sivil deniz kazası oldu.
Üsküdar, Şirket-i Hayriye için Almanya'nın Elbing şehrinde Schichau Tersaneleri tarafından inşâ edilmiş ve 1927'de 72 baca numarası ile denize indirilmiş küçük bir yolcu vapuruydu.
1 Mart 1958'de İzmit - Gölcük arasında sefer yapan Üsküdar vapuru, İzmit'ten hareket ettikten sonra Derince yakınlarında şiddetli rüzgâr sebebiyle alabora olarak battı. Her ne kadar resmî rakamlar ilân edilmişse de, faciâda hayatını kaybedenlerin sayısı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bazı kaynaklara göre 200-300, görgü tanıklarının ifadelerine göre ise 400 ile 500 yolcu hayatını kaybetti.
1950'li yıllarda Karamürsel ve Gölcük'te lise yoktu. Kara ulaşım vasıtaları da kısıtlıydı. Bu sahil ilçelerinin gençleri aynı zamanda ekonomik olan vapur yolculuğunu tercih ediyorlardı. Cumartesi günleri yarım gün eğitim verildiğinden, öğle tatiliyle birlikte öğrencilerin tamamına yakını vapura bindi. Yolcuların çoğunu İzmit Lisesi ile İzmit Sanat Enstitüsü'nün talebeleri oluşturuyordu. Faciada sadece 40 yolcu kurtulabildi, diğerleri Üsküdar vapuru ile birlikte dalgaların arasında kayboldu.
Derince açıklarına gelindiğinde şiddetli fırtınaya yakalanan ve çoğu kısmı ahşap olan Üsküdar vapurunun kaptan köşkü uçtu. İdaresiz kalan vapur, yan yatarak battı. Bazı kayıtlarda vapurun ikiye bölündüğünden de söz edilir.
Gölcük'teki Donanma Komutanlığı'ndan hareket ederek yardıma gelen denizaltı ve savaş gemileri, denize düşen yolcuların ancak küçük bir bölümünü kurtarabildi.
Gölcük Barbaros Hayrettin Lisesi bu olayın ardından kuruldu.
2013 yılında yönetmen Berk Erözer tarafından 72 Numaralı Üsküdar ismi ile belgesel filmi yapıldı. Belgeselin gala gecesinde kazazedeler 58 yıl aradan sonra ilk defa bir araya geldiler.
Kaynakça
^ Caresse 2015, ss. 81, 83-84.
https://t24.com.tr/haber/canakkalede-97-yil-once-batirilan-carthage-gemisinin-enkazi-bulundu,207910
5. Friedman, p. 129
6. Gardiner & Gray, p. 76
7. Friedman, p. 296
8. Colledge & Wardlow, p. 235
9. ^ "1 Mart Şehitleri Törenle Anıldı". Gölcük Kaymakamlığı. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2018.
10. ^ "biyotarih". 28 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008.
11. ^ "S/S ÜSKÜDAR 1927-1958". web.archive.org. 29 Ekim 2014. 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021.
12. ^ "1 Mart 1958 Üsküdar Vapuru Faciası - FOTO GALERİ". Bugün Kocaeli Gazetesi | Kocaeli Gazetesi |. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021.
13 .^ "Deniz Haber". 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
T.C. Cumhurbaşkanlığı - Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde yürütülmektedir.
