Sektörel Tarih: Türkiye’nin F-16 Alımı ve Endüstriyel Kazanımları

Sektörel Tarih: Türkiye’nin F-16 Alımı ve Endüstriyel Kazanımları

02.04.2019 Gündem

Günümüzde Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığının (Hv.K.K.lığı) bel kemiğini oluşturan F-16 uçakları, çok rollü doğalarının gereği hem dünya genelinde hem de ülkemizde pek çok farklı görev üstlenmektedirler. Bunlar arasında CAP (Combat Air Patrol/ Muharebe Hava Devriyesi), CAS(Close Air Support/ Yakın Hava Desteği), hava üstünlüğü, SEAD(Suppression of Enemy Air Defenses/ Düşman Hava Savunmasının Bastırılması), DEAD (Destruction of Enemy Air Defenses/ Düşman Hava Savunmasının İmhası) ve Recce (Reconnaissance/ Keşif) gibi görevler bir çırpıda sayılabilir.

İlk uçaklarını 1980’li yıllarda teslim almaya başlayan ve daha sonrasında da hem partiler halinde alımlara devam eden hem de çeşitli modernizasyonlarla envanterini güncel tutmaya çalışan Hv.K.K.lığı, uzun yıllar boyunca bu uçaklarla uçmaya devam edecektir.

F-16 tedariki, halen Türkiye’nin askeri nitelikli en büyük alım programlarından bir tanesidir. Bu projeler ile sadece Hv.K.K.lığının muharip jet uçağı ihtiyacının karşılanması değil, aynı zamanda da modern havacılık teknolojilerine uygun üretim, bakım ve onarım kabiliyetlerinin kazanılması amaçlanmıştır.

Halihazırda Hv.K.K.lığı envanterinde aktif olarak görev yapmakta olan 200’ün üzerinde F-16 olup, bu uçaklar üç farklı proje halinde ve farklı konfigürasyonlarda tedarik edilmişlerdir. Söz konusu temin projelerinden ilki “Öncel I” yahut diğer bir adıyla “Peace Onyx I”dir.

F-16 teminine giden süreçte, çağ dışı kalan F-100 ve F-104 gibi uçakları ikame edecek yeni nesil bir muharip jet uçağı alımına kararı verilmiş, adayların belirlenmesi için Hv.K.K.lığı  ve Türk Havacılık ve Uzay Sanayii personelinden, Mart 1979’da bir heyet teşkil edilmiştir.

Bu heyet tarafından ilk aşamada F-4E, F-5E, F-14, F-15, F-16, F-18L, F/A-18A, Jaguar, JA-37, F-1E, Mirage 2000 ve Tornado uçakları aday olarak seçilmiştir. Ardından F-14, F-15 ve Tornado, yüksek maaliyetleri dolayısıyla paketten çıkartılmış, kalan 9 uçak için Dışişleri Bakanlığınca, firma hükümetlerinin izinleri ve firmaların teklifleri istenmiştir. Müteakiben de aday uçak sayısı 2’ye kadar düşürülmüş, Ocak 1982 tarihli Türk Havacılık ve Uzay Sanayii Koordinasyon Kurulu Toplantısı’nda, F-16 ve F/A-18 uçaklarının ortak üretimi için Amerika’dan teklif istenmesi kararlaştırılmıştır. F-16 C/D uçağı, en nihayetinde karar kılınan platform olmuştur.

Her ne kadar bugün milli bir şirket olsa da hayatına Türk- Amerikan ortak iştiraki olarak başlayan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, Türkiye’nin F-16 tedarik sürecinde oldukça kritik bir rol oynamıştır.

Öncel I projesinin kurgusu, Amerika Birleşik Devletleri’nde 8 ve Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinde 152 uçağın üretilmesi şeklinde yapılmış, bu uçaklardan da 136’sının F-16C, 24’ünün ise F-16D konfigürasyonunda olması tercih edilmiştir.

Öncel I projesi kapsamında, Türkiye’de F-16 uçaklarının üretimi esnasında yürütülen en temel faaliyetler; uçağın arka gövde, orta gövde ve kanat imalatı, komple montaj ve motor montajı olarak sıralanmaktadır. Ayrıca anlaşma gereği uçak ile motorda 1994 yılına kadar ortaya çıkacak bütün yeniliklerin de Türkiye’ye aktarılacağı taahhüt edilmiştir. Projede Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinin iş payının yanı sıra TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.’nin de 163 adet F110-GE-100 motorunu üretmesi kararlaştırılmıştır.

Projenin uçaklarından ilki, General Dynamics’in Forth Worth tesislerinde, 17 Temmuz 1987’de teslim edilmiş ve “D” konfigürasyonundaki bu uçak pilot eğitimlerinde kullanılmıştır.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinde üretilen ilk uçak ise 11 Ekim 1987’de gökyüzü ile buluşmuştur. Her ne kadar bu uçağın motoru ABD’den gelse de müteakip süreçte TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.’de üretilen motorlar kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca proje başlarında montaj hattında çalışan Türk teknisyen oranı %40 iken, sonraları %100’e ulaşılmıştır.

Öncel II projesinde ise Türk Havacılık ve Uzay Sanayii tesislerinde, 1995- 1999 yılları arasında 80 adet Blok 50 konfigürasyonunda F-16 uçağı üretilmiştir. Bu Blok 50 uçaklarında, Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinin gövde imalat oranı %80’e erişmiştir.

Öncel III projesi, diğer öncel projelerinden farklı olarak uçak teminini değil, 10 adet F-16 uçağının Türk Havacılık ve Uzay Sanayii tesislerinde modernizasyonunu kapsamaktadır.

Son olarak Öncel IV projesi, 30 adet F-16 Blok 50+ uçağının üretimi için başlatılmış ve bu proje de Aralık 2012’de tamamlanmıştır. Öncel II projesi uçaklarından 3 adedi mükemmel, 29 adedi sıfır hatalı; Öncel IV projesi uçaklarından ise 7’si mükemmel ve 19 adedi de sıfır hatalı kalite etiketiyle üretilmiştir.

Kaynakça