Öğrenme Deneyimini Güçlendirmek: 5E Modeli
Uluslararası Araştırma Konseyi’nin “İnsanları Nasıl Öğrenir?” makalesi, insanların nasıl öğrendiği hakkında birçok farklı disiplinde on yıllarca yapılan araştırmaları sentezlemektedir. Elde edilen bulgulara göre; öncelikle öğrenciler, bilgileri yararlı ve anlamlı bulmalıdır. İkinci olarak öğrenciler, yeni bilgileri önceki fikirlerle karşılaştırma ve tümüyle yeni fikirler geliştirme sürecine aktif olarak dahil edilmelidir. Son olarak öğrenciler, edindikleri bilgileri yeni durumlara uygulama ve öğrenmelerini kendi içlerinde değerlendirmeye ihtiyaç duymaktadırlar.
Öğrenme sürecinde, öğrenme döngüsü olarak da adlandırılan, optimal olarak gerçekleşmesi gereken bir olay sırası olduğu fikri oldukça eskilere dayanmaktadır. 1962 yılında, J. Myron Atkin ve Robert Karplus, etkili öğrenme döngülerinin üç ana bileşeni içerdiğini savunmuştur: Keşfetme, terimlerin tanıtılması ve kavramların uygulanması. Yapılan araştırmada, keşfetme adımının öğrencilerin konuya ilgi duymalarını, soru sormalarını ve problem yaşadıkları noktaları belirlemelerini sağladığı görülmüştür. Araştırmada öncelikli olarak eğitmenler, yeni fikir ve terimleri öğrencilere tanıtmıştır. Sonrasında yapılan kavram uygulaması ise öğrencilere sınıf içinde yeni fikirlerini uygulama, bunları yeni bağlamlarda deneme ve bilgilerini değerlendirme fırsatı vermektedir.
Rodger W. Bybee ve arkadaşları yaptıkları çalışmada 5E Modeli’nin, Atkin ve Karplus öğrenme döngüsünün soyundan” geldiğini belirtmekte ve ve etkili bir dersin temel unsurlarının genişletilmiş sıralamasını önermektedir:
1. Dikkat Çekme (Engagement): Ön öğrenmelerin gerçekleştirildiği, merak duygusunun uyandırıldığı çeşitli etkinlikleri kapsamaktadır. Eğitmen öğrenilecek kavram ve ilkeleri hazır olarak vermemekte, sorduğu sorularla öğrencilere hatırlatmaya çalışmaktadır. 5E Modeli’nin Dikkat Çekme adımında, ön bilgilere erişim sağlanmakta, öğrencilere ”Neden?” sorusu sordurulmakta ve öğrenciler motive edilmektedir.
2. Keşfetme (Explore): Öğrenci bir problem ile karşı karşıya bırakılmakta ve bu problemi çözmesi beklenmektedir. Öğrencinin en aktif olduğu adımdır. Keşfetme adımında, öğrenciler ile laboratuvar etkinlikleri yapılmakta, birlikte çalışılmaktadır. Bu sayede öğrenciler kendi kararlarını alabilmekte ve bir problem durumunda soru ve fikir üretebilmektedirler.
3. Açıklama (Explain): Öğrenci problemin nasıl çözüldüğünü, çözüm yollarının neler olduğunu ve sahip olduğu bilgileri probleme nasıl uyguladığını ortaya koymaktadır. Öğrenci bunu tek başına gerçekleştiremeyebilir, bu nedenle eğitmen çeşitli ipuçları vermektedir. Açıklama adımında öğrencilere ulaştıkları yargılar hakkında sorular sorulmakta, sınıfta tartışmalar yürütülmektedir. Böylelikle daha fazla soru üretilmekte ve yeni tanımlar araştırılabilmektedir.
4. Derinleştirme (Elaborate): Öğrenci yeni bir problemi çözmeye teşvik edilmektedir. Bu problem çözülürken öğrenmiş olduğu kavramlara ilişkin alt kavramlar ve yeni formüller elde etmektedir. Derinleştirme adımında, öğrencilerin kavramsal anlama yetenekleri geliştirilmektedir. Bununla birlikte, öğrencilerin yeni deneyimler ile daha derinlemesine kavrama yetenekleri de pekiştirilmektedir.
5. Değerlendirme (Evaluate): 5E Modeli’nin son adımı olan Değerlendirme’yi, öğrenci ve eğitmen birlikte gerçekleştirmektedir. Süreç yönelimli bir değerlendirme söz konusudur. Sürecin sonunda, öğrenciden gerçekleştirdiği ilk dört adımı betimleyen bir rapor yazması istenmektedir. Bu adım; öz değerlendirme, eğitmen gözlemi, performans değerlendirme ve rubrik değerlendirme gibi yöntemleri içerisinde barındırmaktadır.
5E Modeli ile ilgili benzersiz olan, Bybee ve meslektaşlarının, onlarca yıl süren araştırmaları, eğitmenlerin gerçekten hatırlayabilecekleri ve kullanabilecekleri beş kelime ile özetleyebilmeleridir. 5E Modeli, hem öğrenmenin kavramsal bir dönüşüm modelini hem de inşacı bir öğrenme görüşünü temel almaktadır. Eski kavramsal öğrenme, kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrencinin bir konu hakkındaki önceden sahip olduğu fikirlerinin farkında olması, yeni fikirlere açık olması ve daha sonra karşılaştığı yeni bilgileri, mevcut kavramsal çerçevesine entegre etmesi gerektiğini savunmaktadır. Son olarak, 5E Modeli herhangi bir eğitimin birden fazla bileşene sahip olması gerektiğini öne sürdüğü için eğitmenlerin, öğrenme tarzları ve yöntemleri farklı olan öğrencilere erişilebilecek öğrenme ortamları tasarlamasına da yol açmaktadır.
Kaynakça:
Atkin, J. M., & Karplus, R. (1962). Discovery or Invention?. The Science Teacher, 29(5), 45-51.
Bybee, R. W. (2009). The BSCS 5E Instructional Model and 21st Century Skills. Colorado Springs, CO: BSCS.
Bybee ve ark. (2006). Bybee R. W., Taylor J. A., Gardner A., Van Scotter P., Powell J. C., Westbrook A., Landes N. The BSCS 5E Instructional Model: Origins, Effectiveness, and Applications. Colorado Springs: BSCS.
Tanner, K. D. (2010). Order Matters: Using the 5E Model to Align Teaching with How People Learn. CBE—Life Sciences Education, 9(3), 159–164.
T.C. Cumhurbaşkanlığı - Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde yürütülmektedir.
