Cafer Uluç: Ulusal Güvenliğin Sağlanmasında Büyük Veri ve Yapay Zeka 2. Bölüm Dijitalleşme Süresinde Ulusal Güvenliğin Dönüşümü
Büyük veri, sınırsız bilgi çağı olarak ifade edilen bu çağda kullanıcısına “geleceğin bir haritasının çıkartılması” işlevini üstlenmektedir. [1]
1950’li yıllarda yaşamımıza giren bilgisayarlar 1955 yılına geldiğinde tüm dünyada yalnızca 250~ adet kadardı. Günümüzde ise IoT cihazlarıyla evdeki buzdolabından kol saate değin ulaşan bu cihazların sayısı milyarları geçmiştir. IoT teknolojileri kullanılarak olası kavga, yangın, sel, terör gibi olayların belirlenmesi, önlenmesi ve belli bir oranda öngörülmesi mümkün olmaktadır. [2]
1990’lı yıllarda insansız hava araçları (İHA) Balkan savaşlarında öncelikle keşif amacıyla kullanıldılar. Süreç içerisinde İHA’lar saldırı kabiliyeti ile donatılarak S/İHA’ya evrildiler. Öte yandan İHA’lar, elde ettiği veriler ile görüntülerden otomatik özellik çıkarımı yapabilir ve algoritmik olarak verileri bir araya getirerek eyleme geçebilir hale gelmelerini sağlayan veri tabanları kaynağına dönüşebildiler. Görüntü istihbaratı için İHA’ların yanı sıra uydular kullanılabilse de İHA’nın birtakım öne çıkan yanları bulunmaktadır. Örneğin bir İHA, sabit bir bölge üzerinde kalarak veri toplamayı pratik ölçüde yapabilmektedir. [3]
Teknolojinin kabiliyet kazanmasına oranla dijitalleşen veriler, 2000 yılından bu yana d/evrim geçirmektedir. Nitekim küresel ölçekte değerlendirildiğinde 2000 yılına değin dijitalde depolanan veri dörtte bir oranında idi. [4]
Nesnelerin İnternet’e bağlanabildiği, Her Şeyin İnterneti’nin (EoT) konuşulduğu bu dönemde 2023 yılı itibariyle 15.14 milyar; 2030 yılına gelindiğinde ise 29.42 milyar cihazın İnternet’e bağlanacağı öngörülmektedir. [5] IoT teknolojileri, siber mücadelenin çeşitlenmesi ve konvansiyonel savaş öncesi, aktif savaş hali ve savaş sonrasında süreklilik arz eden bir güç olarak karşımızda durmaktadır. Öyle ki IoT için bir “Tehditlerin İnterneti” yakıştırması yapılmaktadır.
11 Eylül’de yaşananlardan sonra terörizm ve terörizm ile mücadelede yeni bir yaklaşım kurgulanmıştır. Dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte terör İnternet’e yayılmış olup teknolojik gelişmelerle birlikte terörizmin doğası da bu ölçüde uyum sağlamıştır. Sonuç olarak terör ve terörist ile mücadelede geleneksel yöntemlere ek olarak güncel yaklaşımlar da işe koşulmuştur. “İstihbarat diplomasisi” olarak da literatürde yer alan bu kavramla birlikte özellikle istihbarat teşkilatları mücadeleyi bir yandan da açık biçimde yürütmektedirler. Bu konuda CIA’nın etkin faaliyeti uzun süredir yapılırken yakın dönemde Rusya’nın dış istihbarat teşkilatı SVR’nin de adım attığı bilinmektedir. [6]
İstihbarat kavramının örtülü faaliyetine ek olarak dijitalleşmenin getirdiği yenilikler ve uyum kapsamında “yumuşak güç” olarak görünen yüzler ve yayınlar çıkartılmaktadır. Rusya’nın Dış İstihbarat Servisi (SVR) tarafından Razveçık (Разведчик, Türkçesi: İstihbarat meslek memuru, istihbarat subayı) adında bir dergi çıkarması önemli bir örnektedir. Nitekim Rus istihbarat ekolünün oldukça katı bir yapıda olduğu bilinmektedir. Darıcılı, derginin çıkartılması ile ilgili olarak Rusya’nın da yeni nesil bir kamu diplomasi stratejisine yöneldiğini ifade etmektedir. [7] İlk sayısını Aralık 2022’de yapan dergi, “Bilgiyi, şan kazanmak için değil devletimizin yükselişi uğruna hakikati bulmak için arıyoruz.” mottosuyla açık erişimle SVR’nin kendi sayfası üzerinden sunulmuştur. [8]
Facebook ve Twitter gibi sosyal ağlar, Amazon ve Alibaba gibi alışveriş siteleri toplum genelinde fikir ve ürün anlamında neyin beğenilip satın alındığı hakkında çok şey söyleyebilmektedir. [9, 4] Öte yandan Google’da yapılan aramaların satış artışlarına, borsa dönüşlerine ve güncel olarak grip salgınlarına yönelik mevcutta ve gelecekteki olaylara yönelik anlamlı veri üretebildiği ifade edilmektedir. Elde edilen bu kadar büyük verinin analizi sonucunda tümevarımsal akıl yürütme aracılığıyla tarihsel örüntülere dayanarak gelecekteki olayların “olasılıksal ilişkileri”ne varılabilmektedir. Buradan hareketle aynı analiz gücünün devlet ve devlet dışı unsurların stratejik istihbarat çerçevesinde değerlendirildiği de unutulmamalıdır. Literatürde “istihbarat döngüsü/çarkı” olarak bilinen sistemin temelinde verinin olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. [4]
İstihbarat, günün sonunda karar alıcısına bu süreçte isabetli karar alma sürecini desteklemek, bilgilendirmek ve belirsizliği azaltmayı, mümkünse ortadan kaldırmayı amaçlar. [4]
Büyük veri, ulusal güvenliğe tehdit oluşturan unsurları engellemek, tanımlamak ya da azaltmak için güçlü bir araç olma potansiyeli taşımaktadır. Nitekim büyük veri, beslendiği kaynakların çeşitliliği sayesinde kişilerin ve toplulukların neredeyse tüm etkileşimlerini kapsamaktadır. Bu çeşitlilik veri türünde olduğu gibi yurt içi ve yurt dışını da içerebilmektedir. Sonuç olarak olası tehditlerin önlenmesini, tanımlanmasını sağlamak için bir güç olarak değerlendirilen büyük veri zaman, mekan, kişi, kurum, olay gibi unsurları ayırt etmeksizin verileri bir merkezde toplamaktadır. [10] Bu verilerin çeşitliliği ile kullanıcılar katalog haline getirilebilmekte, bu haliyle birbirinden bağımsız görülen verilerden anlamlı bir bütüne varılmasına olanak tanıyabilmektedir.
Alvin Toffler’ın dediği gibi “Bir yandan teknolojik gücümüz artarken diğer yandan da yan etkileri ve olası tehlikeleri bundan çok daha hızla artmaktadır.” Savaş Sanatı kitabında Sun Tzu, 2500 yıl öncesinden söyle der: “En iyisi savaşmadan baş eğdirmektir.” [11] Türk Silahlı Kuvvetlerinin de bir ilke olarak söylemlerinde yer verdiği [12] “Etkin, Caydırıcı, Saygın” sloganında görülen yaklaşımdaki gibi siber uzayda caydırıcılık kavramı işlevsellik kazanmaktadır.
“Ulusal Güvenliğin Sağlanmasında Büyük Veri ve Yapay Zeka” yazı dizisinin üçüncü bölümünde yapay zeka ile büyük veri teknolojilerinin dinamikleri tarihsel süreç ve gelişimleriyle ele alınacaktır.
Kaynakça
| S. I. Vladeck, «Big Data Before and After Snowden,» Journal of National Security Law & Policy, cilt 7, no. 2, ss. 333-339, 2014. |
| H. M. Karakaş, Büyük Veri, Endüstriyel İnternet ve Sağlık Alanındaki Uygulamaları, İstanbul: BETİM Kitaplığı, 2016. |
| J. W. Crampton, «Collect it All: National Security, Big Data and Governance,» GeoJournal, ss. 519-531, 11.10.2014. |
| K. Lim, «Big Data and Strategic Intelligence,» Intelligence and National Security, cilt 31, no. 4, ss. 619-635, 2016. |
| Statista, «Number of Internet of Things (IoT) connected devices worldwide from 2019 to 2021, with forecasts from 2022 to 2030,» Statista, 7 2022. [Çevrim içi]. https://www.statista.com/statistics/1183457/iot-connected-devices-worldwide/. [Erişildi: 1.1.2023]. |
| A. Staniforth ve B. Akhgar, «Harnessing the Power of Big Data to Counter International Terrorism,» %1 içinde Asslication of Big Data for National Security, Butterworth-Heinemann, 2015, ss. 23-28. |
| A. B. Darıcılı, «Rasviedchik,» [Çevrim içi]. https://twitter.com/BurakDaricili. [Erişildi: 2023]. |
| С. в. р. Р. Федерации, «Разведчик №1-2022,» [Çevrim içi]. http://svr.gov.ru/upload/iblock/1cc/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%87%D0%B8%D0%BA%20%E2%84%961-2022.pdf. [Erişildi: 13.1.2023]. |
| M. A. Aydın ve M. Koca, «Büyük Veride Siber Güvenlik Açıkları ve Güvenlik Yöntemleri Üzerine Bir Araştırma,» %1 içinde International Advanced Technologies Symposium, Elazığ, 2017. |
| G. Jacobs ve P. S. Bayerl, «Accounting for Cultural Influences in Big Data Analytics,» Asslication of Big Data for National Security, Oxford, Butterworth-Heinemann, 2015, ss. 250-260. |
| M. Şenol, «Türkiye’de Siber Saldırılara Karşı Caydırıcılık,» Uluslararası Bilgi Güvenliği Mühendisliği Dergisi, cilt 3, no. 2, ss. 1-9, 31.12.2017. |
| «Hava Kuvvetleri Komutanlığı,» 7 Ekim 2020. [Çevrim içi]. https://www.hvkk.tsk.tr/Video/hvkk/177. [Erişildi: 16.1.2023]. |
Cafer ULUÇ
Milli Savunma Üniversitesi
Bilgisayar Mühendisliği, Siber Güvenlik YL
culuc@msu.edu.tr, cafer@tutanota.com
T.C. Cumhurbaşkanlığı - Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde yürütülmektedir.
