Yusuf Salih Gurbet: Giyilebilir Teknoloji
Tarihsel gelişim süreci eskilere kadar uzanan giyilebilir teknoloji, 2000’li yılların başından itibaren günlük yaşantımızda sıkça duyduğumuz bir kavram haline gelmiştir. Giyilebilir teknoloji insanların günlük hayatta üstlerine giydiği bir elbisenin malzemesinde veya taktığı bir aksesuarın içerisinde bulunan elektronik cihazlar veya sensörlerdir. Giyilebilir teknolojiler, internetin gelişiminin içerisinde hızlı bir şekilde büyüyen ve önümüzdeki yıllarda da toplumsal etkilerinin hızla yayılacağına dair izlenim yaratan teknolojik bir gelişimdir. Giyilebilir teknolojiler; veri toplamak, etkinlikleri izlemek ve deneyimleri kullanıcıların istek ve ihtiyaçlarına göre özelleştirilebilen ağa bağlı cihazlardır. Bu teknolojiler, mikroçipler, sensörler ve kablosuz iletişim yetenekleri ile donatılmış ağa bağlı akıllı cihazlar olarak da ifade edilebilir [1]. Bir ürünün tam olarak giyilebilir teknoloji olarak adlandırılabilmesi için akıllı sensörlerden kişiye ilişkin toplanan verilerin daha sonra kullanılmak üzere kablosuz ağ ya da bluetooth teknolojileri ile aktarılabilmesi gerekmektedir. Bu veriyi hem gönderme hem de alma yeteneği, giyilebilir teknolojide Nesnelerin İnterneti (IoT) ile sağlanır [2]. Bazı kaynaklarda giyilebilir cihazların ilk örnekleri 16. yüzyılda yapılan taşınabilir saate veya 1780’de icat edilen dünyanın ilk adımsayarına kadar uzanmaktadır. Bazılarıysa 20. yüzyılın ortalarında piyasaya sürülen Pulsar’ın 1975 yılında ürettiği hesap makinesi kol saatini ilk giyilebilir cihaz olarak kabul etmektedir. Yine de giyilebilir cihazların anlık veri toplama ve aktarma fonksiyonu esas alındığında, 2000 yılında piyasaya sürülen Bluetooth kulaklık, 2004 yılında GoPro, 2013 yılında Google Glass ilk uygulama örnekleri olarak sayılabilir. Bilhassa 2014 yılında sıçrama yapan sektör, günümüzde akıllı saatler, akıllı giysiler, akıllı ayakkabılar, başa takılan ekranlar, akıllı bileklikler, akıllı takılar, akıllı gözlükler gibi çok çeşitli şekillerde karşımıza çıkmaktadır [3]. Bu ürünler insanların sağlık verilerini izleme, spor performansı izleyicileri, giyilebilir web, yaşam takibi, konum takibi vs. amaçlarla kullanılmaktadır. Bu sayede doktorlar insanların sağlık verilerini kolay bir şekilde izleyip teşhislerini daha erken koyabilir, spor performansı verileri sayesinde sporcuya en uygun spor programı verilebilir, konum takibi sayesinde insanlar aile bireylerinin nerede olduklarını hızlı bir şekilde bulabilir. Bunlar insan hayatını gayet kolaylaştıran özelliklerdir.
Giyilebilir teknolojiler hızla gelişmekte ve kullanımı yaygınlaşmaktadır. Ancak akıllı saat, bileklik vs. gibi giyilebilir teknolojilerin pil ömürleri tam kullanımda 1 gündür. Gün sayısı internete bağlanmama, ekranın tek renkli kullanımı gibi farklı kullanım şekillerine göre artış gösterse de bu durum kullanıcıların giyilebilir teknolojilerini etkin kullanımlarını engellemektedir. Giyilebilir teknolojilerin pil kapasitelerini artıracak sistemin kurulması ya da bu teknolojilerin kablosuz ağ teknolojilerini kullanarak uzaktan şarj edilmesi yöntemi gibi yaklaşımların geliştirilmesi önerilebilir.
Konunun Sürdürülebilir Kalkınmaya Etkisi
Gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeksizin günümüz kuşaklarının ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir kalkınma modeli olan “sürdürülebilir kalkınma”, 20. yüzyıl sonlarına doğru dünya gündemine girmiş ve 1990’lı yıllarda imzalanan uluslararası antlaşmalarla küresel bir uygulama planı haline gelmiştir [4]. Her gün dünyanın birçok yerinde ev yangınları çıkmaktadır. Bu yangınlar çevrenin ve atmosferin yapısını bozacak CO2 (karbondioksit), CO (karbon monoksit) ve N2 (azot) gibi gazlar oluşturduğu için bu ortamlar ciddi zararlar görmektedir. Ayrıca bu yangınları söndürmek için kullanılan su, araç yakıtı, personel ve personelin kullandığı malzemelerin hammaddesi gibi kaynaklara devletler tarafından bütçe ayrılmaktadır. Eğer giyilebilir teknoloji evlerde perde gibi her odada bulunabilen eşyalara entegre edilip bu teknoloji tarafından algılanan verilerin gönderildiği bir merkez kurulursa yetkili birimler yangınlara daha erken müdahale edecektir. Sonuçta bu erken uyarı ile oraya gidecek olan itfaiye aracının mazotundan, itfaiye personelinin insan gücünden, söndürmek için harcanan çeşitli malzemelerden ve en önemlisi yanan şeyden gibi pek çok kaynaktan tasarruf edilecektir. Ayrıca sürdürülebilir ilişki sadece doğal kaynaklarla ilişkili değildir. Örnek olarak giyilebilir teknolojiler sayesinde daha çok kişiselleştirilmiş ve doğru veri temini gelecekteki politika tasarımının da daha doğru olmasını sağlayacaktır. Bu da kamusal kaynakların daha doğru tahsis edilmesini sağlayacaktır.
Evrensel ve Toplumsal Boyutlarda Sağlık, Çevre ve Güvenlik Üzerindeki Etkileri
Giyilebilir teknolojilerin gün geçtikçe gelişmesi ve kullanımının yaygınlaşmasının, hem iş dünyası için hem de kullanıcılar yani tüketiciler için olumlu sonuçları bulunmaktadır. Kullanıcılar açısından değerlendirildiğinde; örneğin sağlık alanında geliştirilen giyilebilir teknoloji ürünleriyle birlikte özellikle yaşlı veya kronik rahatsızlığa sahip olan insanların yaşam beklentileri artmıştır. Çünkü, her zaman hastaneye gidemeyecek kadar yaşlı insanlar veya yoğun iş temposundan sağlığına vakit ayıramayan iş insanları giyilebilir teknoloji sayesinde sürekli sağlık bilgilerini takip edebilmektedirler. Başka bir örnekte giyilebilir teknoloji kullanılarak konum ve sağlık durumu takibi yapılabilir. Örnek olarak çocuk sahibi aileler verilebilir. Aileler çocuklarının nerede olduklarını ve onların o anki hızları ve kalp atış hızları gibi çeşitli sağlık verilerini anlık olarak görmek isteyeceklerinden giyilebilir teknoloji sayesinde çocukların güvenlik ve sağlık durumları kontrol edilebilmektedir. Son örnek olarak turizm sektöründen verecek olursak; dünyanın tarihi yerlerini gezip görmeye fırsatı olmayan insanlar oturdukları yerden, kalacak yer, ulaşım vs. şeyler için para harcamadan hem de daha güvenli bir şekilde giyilebilir teknoloji sayesinde turistik yerleri gezebilirler. Giyilebilir teknolojinin bu gibi etkilerinin olumlu bir sonucu olarak çevreye olan etkisini inceleyebiliriz. Giyilebilir teknolojinin toplumda kullanımı arttıkça havaya salınan fosil yakıtlar gibi tehlikeli gazların veya çevredeki kirliliğin oranı azalacaktır. Günlük hayatta birçok kolaylığı da peşinden getiren giyilebilir teknolojiler faydalarının yanında bazı güvenlik açıklarıyla da risk teşkil ediyor. Bu teknolojinin yapı taşı internet olduğu için veri güvenliği ve siber saldırılar açısından riskler barındırmaktadır. İş dünyası açısından baktığımızda; bu teknolojinin günümüzde büyük bir pazara sahip olması ve bu pazar hacminin yenilikçi fikirlerle günden güne büyümesi önemli bir husustur. Sonuç olarak bu pazar hacminin büyümesi işletmelere kâr olarak geri dönmektedir.
Konunun Mühendislik Çözümlerinin Hukuksal Sonuçları
Giyilebilir teknolojiler daha önce de belirtildiği gibi güvenlik açıkları oluşturması nedeniyle risk teşkil etmektedir. Diğer yandan bu teknolojiler kişisel veriler nedeni ile hukuksal yönden de riskler taşımaktadır. Bilindiği üzere insanların sağlığıyla ilgili verileri, konum verilerini veya kişisel verilerini tutan akıllı saatler, bileklikler günlük hayatta çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak bu cihazlar siber saldırılara karşı kesin olarak korunaklı değillerdir. Yani insanlara ait kişisel veriler herhangi bir saldırı sonucu dijital pazarlama şirketlerine veya üçüncü şahıslara satılabilir. Bu gibi tehditler kullanıcılar için büyük bir risk teşkil etmekte ve ciddi bir hukuksal problem oluşturmaktadır.
Sonuç olarak, giyilebilir teknolojiler insan hayatını kolaylaştıran birçok özellik barındırmasına karşın bazı riskler de taşımaktadır.
Yusuf Salih Gurbet
Yıldız Teknik Üniversitesi
Elektronik Ve Haberleşme Mühendisliği - 1.Sınıf
Kaynaklar
1. Thierer, A. (2015), “The Internet of Thingsand Wearable Technology: Addressing Privacyand Security Concernswithout DerailingInnovation”, Richmond Journal of Law&Technology, 21 (2).
2. Mordor Intelligence, (2019). Smart Wearable Market - Growth, Trends, and Forecast (2019 – 2024)
3. Uludağ İhracatçı Birlikleri, Giyilebilir Teknoloji Raporu, Mayıs 2017 GELİŞTİRİLEBİLECEK YÖNLERİ:
4. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı
T.C. Cumhurbaşkanlığı - Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde yürütülmektedir.
