Gelecek Vadeden Bir Trend: BlockChain
Blockchain, dağınık ağ yapısına sahip kodlu/şifreli zincirlerin birbirine eklemlenmesi ve bir blok zinciri oluşturmasını ifade etmektedir. Kelime, blok (block) ve zincir (chain) kelimelerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulmuştur. Blockchain kelimesi, ilk olarak Satoshi Nakamotho’nun 2008 yılında yayınlanan eserinde kavramsallaştırılmıştır. Bir yıl sonra Nakamato, Bitcoin sistemini piyasaya sürmüştür. Zincir üzerindeki her bir blok kendinden önceki bloğun parçasını taşır yani bir blok bütün bloklarla bağlantılıdır ve birbirlerinin devamı şeklinde zincirleme olarak devam etmektedir.
Blockchain, “Verilerin içinde saklandığı blokların zamansal ve doğrusal bir sıra ile işlenmesi, saklanması ve düzenlenmesine imkan veren, merkezi olmayan ve aracısız işlem sağlayan veri tabanı sistemi” şeklinde de tanımlanmaktadır. Üretilen blok zincirleri merkezi olmayan bir ağ yapısı üzerinde işlem görmektedir. Bu dağınık ağ yapısı sebebiyle veriler üzerinde teorik değişiklikler yapılması imkansız hale gelmektedir. Bu durum verilere duyulan güvenin oluşmasına da yardımcı olmaktadır. Dağınık ağ yapısı, sistemi daha güvenli hale getirmektedir. Bu dağınık veriler açık kaynak kodlu veya kapalı kaynak kodlu olabilmektedir.
Sistemin nasıl çalıştığı ise basitçe şöyle anlatılabilir: Bir işlem talebi oluşturulmakta ve bu işlem mutabakat (consensus) protokolü aracılığı ile onaylanmaktadır. Böylece onaylanan işlemler diğer işlemlerle birleşmektedir. Böylelikle yeni bir blok oluşturulmaktadır. Bu olay her işlem talebinde gerçekleşmektedir ve her blok zincirleme olarak birbirine bağlanmaktadır. Yani Blockchain adeta dijital bir kayıt deposu olarak da ifade edilebilmektedir.
Blockchain’in tercih edilmesinde dağınık ağ yapısı dışındaki bir diğer etkense hızdır. Bu hız mutabakat hızını ve transfer hızını içermektedir. Bu mütabakat (consensus) süresinin kısa olması sisteme olan güveni arttırmakta kullanım için avantaj sağlamaktadır. Ancak bu bile hızın ilerleyen teknolojiye yetişip yetişemeyeceği ihtimalini akıllara getirmektedir. Transfer hızı, bugün bile kullanıcılar tarafından yetersiz olarak gözlemlenmektedir.
Blockchain denilince mutabakat protokollerine ve algoritmalarına değinmekte fayda vardır. Ağ içinde mutabakata varılmak için algoritmalar kullanılmaktadır. Blok zinciri içerisindeki ağlar merkeze değil dağınık olarak birbirine bağlanmaktadırlar. Merkezi bir otorite bulunmadığından bir karar alınırken dağınık verilerin fikir birliği sağlanmalıdır. Bu durum mutabakat yolu ile gerçekleşmektedir. Mutabakat protokolü, mevcut algoritmalar içinde uygulanmaktadır. Yani “Ethereum” bir protokolken “Prof of Stake” onun mutabakat algoritmasıdır ya da Bitcoin bir protokolken “Prof of Work” onun mutabakat algoritmasıdır. Mutabakat protokolleri mevcut kuralları oluştururken (veriler nasıl iletilecek , neler ile etkileşime girecek gb.) mutabakat algoritması işlemlerinin onaylanmasından (imzaların ve bakiyelerin doğrulanması, blokların ve zincirlerin onaylanması gb.) sorumludur.
Blockchain finansal sistemlerde gözle görülür bir değişiklik meydana getirmiştir. Blockchain teknolojisinin kullanıldığı ve belki de en çok bilinenlerden biri de Bitcoin’dir. Teknolojik gelişme, ticaret ve finansmanın gelişmesi , bankalara duyulan güvenin zedelenmesi kripto para birimi olan Bitcoin'e yatırımları arttırmaktadır. Bitcoin, 2009 yılından bu yana büyümeye devam etmektedir. Şu an büyük bir piyasaya sahip olan Bitcoin’in kullanıcı sayısı ise giderek artmaktadır. Bazı büyük firmalar tarafından bir ödeme aracı olarak kullanımı başlamıştır. Bitcoin'i diğer para piyasalarından farklı kılan şey arkasında bağlı bulunduğu herhangi bir devlet ya da merkezi bankanın bulunmamasıdır. Bitcoinlerin bir para olarak geçerliliğinin sağlanması ise işlem geçmişinin eksiksiz olması ile bağlantılıdır ve bu paralar oluşturuldukları ilk andan itibaren izlenebilmektedir. Böylelikle bir aracıyla oluşacak olan güven sistemi ortadan kalkmaktadır. Aracıya duyulacak güvenin yerini daha şeffaf , mantıksal ve matematiksel bir kesinliği olan bir teknoloji almaktadır. Ancak Bitcoin kendisiyle beraber pek çok kompleks problemi de beraberinde getirmektedir. Bu alanın hukuksal olarak nasıl düzenleneceği ise ileride karşımıza çıkacak sorunlar arasında yer almaktadır. Bu yüzden yasa koyucular bu alanın nasıl düzenleneceği ile ilgili çalışmalara başlamıştır.
Blockchain ilk olarak finansal sistemlerde görünür hale gelmiştir. Bu yüzden sistem çoğu zaman “Bitcoin” ile eşletiriliyor olsa da Bitcoin, blockchain sisteminin kullanıldığı örneklerden sadece bir tanesidir. Blockchain teknolojisinin farklı kullanım alanlarını sıralayacak olursak; akıllı sözleşmeler (bahis, dijital haklar, mortgage) , dijital para (e-ticaret,para transferi, küresel ödeme sistemleri) , kimlik (pasaport, mülkiyet hakları, sağlık, müşteri tanıma ), dijital varlıklar (varlık kaydı/ kanıtı, belge kaydı) bahsedilebilmektedir.
Gürcistan , Estonya gibi pek çok ülke Blokchain veri sistemlerini kamu alanında kullanmaya başlamıştır. İsveç'te tapu sicil kaydının saklanması için yine Blockchain teknolojileri kullanılmaktadır. Büyük firmalar da Blockchain’i sistemlerine entegre etmeye başlamıştır. Örneğin Akbank, Uluslararası para transferinde Blockchain teknolojisini kullanmaktadır. IBM ise kendi bünyesinde Blockchain eğitimleri vermeye başlamıştır. Dünyaca ünlü müzik platformu Spotify, Mediachain sistemini kullanmaktadır. Aeron ise hava yolları servislerinde Blockchain teknolojsini kullanmaktadır. Bu durum bize farklı alanlarda çalışan birçok şirketin de Blockchain teknolojisini kendi ihtiyacına göre entegre etmeye başladığını göstermektedir. Unilever ve Nestle , IBM ile anlaşarak gıda güvenliği tedariği için Blockchain hizmeti almaktadırlar.
Nesnelere doğrudan dokunan bu öncü nitelikli sistem yeni nesil teknolojinin henüz başlangıcını simgeleyen bir parçadır. Ancak bu onu vizyoner niteliği sahip hale getirmektedir. Blockchain sisteminin istenildiği yere henüz gelemeyişinin sebebi, bu teknolojinin yapacaklarına ilişkin algıdaki eksikliklerden kaynaklanmaktadır. Bilgi eksikliği ile birlikte Blockchain teknoloji üzerinde yeterli olarak kabul edilecek şekilde uzmanlaşılamaması, bu teknoloji üzerindeki ekisiklikler arasında yer almaktadır. Ancak Blockchain’e duyulan ilgi , konuya dair kaynakların artışı son yıllarda büyük bir ivme kazanmıştır.
( Blockchain teknolojisinin avantajları ve dezavantajları ile ilgili yazımıza ilerleyen günlerde sitemiz üzerinden ulaşabilirsiniz. )
Kaynakça :
1- Dilek Ş. (2018) , Blockchain Teknolojisi ve Bitcoin. SETA Analiz, sayı 231 Baskı: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul.
2- Avunduk H., Aşan H. (2018) , Blok Zinciri (Blockchain) Teknolojisi ve İşletme Uygulamaları: Genel Bir Değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , Cilt:33, Sayı:1, ss.369-384.
3- https://blockgeeks.com/guides/what-is-blockchain-technology/ (erişim tarihi: 15.05.2019)
T.C. Cumhurbaşkanlığı - Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde yürütülmektedir.
